Nguyên nhân suy giảm nội tiết tố nữ có thể do các yếu tố tuổi tác, căng thẳng kéo dài, dinh dưỡng kém hoặc lạm dụng các loại thuốc tránh thai,…. Vấn đề này khá phổ biến, đặc biệt là ở phụ nữ sau 30 tuổi gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, sắc đẹp và tâm sinh lý của chị em. Vì vậy, cần nhận diện nguyên nhân và có biện pháp cân bằng nội tiết hiệu quả để duy trì sức khỏe và sắc đẹp dài lâu.
Nội tiết tố nữ là gì?
Trong cơ thể có hệ thống nội tiết đóng vai trò sản sinh các hormone giúp điều hoà quá trình trao đổi chất và các chức năng sinh lý nữ. Khi nồng độ các hormon ở trạng thái cân bằng, cơ thể hoạt động một cách nhịp nhàng và hiệu quả. Tuy nhiên, nếu trạng thái cân bằng bị phá vỡ dẫn tới tình trạng rối loạn nội tiết và biểu hiện ra nhiều triệu chứng khác nhau.
Về cơ bản, rối loạn nội tiết tố xảy ra khi nồng độ hormon sinh dục nữ Estrogen cao hoặc thấp hơn so với mức bình thường (Dao động 50-400 pg/ml). Trường hợp nồng độ hormon Estrogen dưới 100 pg/ml trong thời gian dài được coi là rối loạn nội tiết nghiêm trọng.
Nhận biết rối loạn nội tiết tố nữ
Có nhiều dấu hiệu điển hình giúp nhận biết tình trạng rối loạn nội tiết tố nữ, bao gồm:
- Thay đổi hay rối loạn chu kỳ kinh: Chu kỳ kinh nguyệt chính là thước đo đánh giá chức năng, hoạt động của hệ nội tiết. Nếu chu kỳ kinh đột ngột rút ngắn hay kéo dài, đó có thể là dấu hiệu do mất cân bằng hormon sinh dục nữ.
- Nám da, nổi mụn: Rối loạn nội tiết làm tăng sinh hormon Androgen, kích thích tuyến bã nhờn tăng cường hoạt động, gây nổi mụn, nám và làm da trở nên sạm màu.
- Giảm ham muốn tình dục: Estrogen và Progesterone là hai hormon tác động trực tiếp đến nhu cầu ham muốn và hoạt động tình dục ở chị em phụ nữ. Khi hàm lượng các hormon bị xáo trộn, nữ giới có thể suy giảm hoặc mất dần hứng thú trong chuyện chăn gối.
- Thay đổi cân nặng: Rối loạn nội tiết dễ có thể dẫn đến tình trạng tăng cân mất kiểm soát do sự thiếu hụt hay dư thừa nồng độ hormon gây tích tụ mỡ thừa, phá vỡ khối cơ và làm chậm quá trình trao đổi chất.
- Giấc ngủ bị rối loạn: Nồng độ hormon Progesterone thấp làm suy giảm chất lượng giấc ngủ, khiến nữ giới khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc, dễ thức giấc và có thể bị căng thẳng, khó chịu kéo dài.
- Ảnh hưởng tới sức khoẻ tâm lý: Khi nồng độ hormon Estrogen và Cortisol suy giảm mạnh, phụ nữ có thể gặp một số vấn đề như suy giảm trí nhớ, mất tập trung. Đặc biệt, nồng độ hormon Estrogen thấp gây giảm quá trình sản xuất hormon Serotonin ảnh hưởng tới cảm xúc, khiến nữ giới dễ mệt mỏi, lo lắng và stress không rõ căn nguyên.
Nhận biết sớm những dấu hiệu của tình trạng rối loạn nội tiết tố sẽ giúp chị em phụ nữ chủ động hơn trong quá trình chăm sóc sức khỏe, giúp cân bằng nồng độ hormon và phòng ngừa nguy cơ tình trạng rối loạn nội tiết ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Nguyên nhân suy giảm nội tiết tố nữ
Rối loạn nội tiết tố nữ thường xuất phát từ căn nguyên mất cân bằng nồng độ hai hormon Estrogen và Progesterone. Rối loạn nội tiết không chỉ ảnh hưởng tới chu kỳ kinh mà còn tác động tiêu cực đến sức khỏe tổng thể, tâm lý và sức khỏe sinh sản của phụ nữ.
Tuổi tác
Tuổi tác là yếu tố quan trọng có tác động trực tiếp đến nội tiết tố nữ. Nồng độ hormon thay đổi trong từng giai đoạn cuộc đời chị em phụ nữ, cụ thể:
Nữ giới sau độ tuổi 30:
- Nồng độ hormon Estrogen tăng cao, trong khi hormon Progesterone có xu hướng giảm dần.
- Mất cân bằng hormon có thể gây ra các triệu chứng như rối loạn kinh nguyệt, da sạm nám, dễ cáu gắt hay suy giảm ham muốn tình dục.
- Nếu không kịp thời điều chỉnh, rối loạn nội tiết tố có thể dẫn đến hội chứng buồng trứng đa nang hay mãn kinh sớm.
Tuổi dậy thì
- Khi bắt đầu có kinh nguyệt, cơ thể bắt đầu sản xuất hormon Estrogen để phát triển đặc tính sinh dục nữ (như ngực, hông, làn da trở nên mềm mại). Tuy nhiên, quá trình này chưa thực sự ổn định, dễ bị ảnh hưởng bởi chế độ dinh dưỡng, yếu tố tâm lý, có thể dẫn đến rối loạn nội tiết tố gây mụn, kinh nguyệt thất thường hay đau bụng kinh dữ dội.
Tiền mãn kinh và mãn kinh
- Nữ giới trong độ tuổi 45–55, buồng trứng bắt đầu suy giảm chức năng, lượng hormon Estrogen giảm mạnh khiến chị em phụ nữ dễ bị bốc hỏa, mất ngủ, loãng xương và gây suy giảm trí nhớ.
- Trong giai đoạn này, việc bổ sung nội tiết tố qua chế độ ăn uống hay bổ sung qua liệu pháp hormon có thể làm giảm các triệu chứng khó chịu.
Sử dụng thuốc tránh thai
Sử dụng thuốc tránh thai chính là nguyên nhân phổ biến gây rối loạn nội tiết tố, đặc biệt khi sử dụng trong thời gian dài, nguyên nhân do:
Thành phần của thuốc tránh thai:
- Chứa hormon Estrogen và Progesterone tổng hợp gây ức chế quá trình rụng trứng.
- Sử dụng thuốc tránh thai trong thời gian dài, nồng độ hormon Estrogen có xu hướng tăng cao hơn mức tự nhiên. Trong khi đó, nồng độ Progesterone bị suy giảm, gây rối loạn nội tiết tố.
Tác dụng:
- Kinh nguyệt không đều, có thể gặp hiện tượng rong kinh hoặc mất kinh.
- Dễ tăng cân mất kiểm soát, tích nước, suy giảm ham muốn tình dục hoặc thay đổi tâm trạng thất thường.
- Lạm dụng thuốc tránh thai có thể ảnh hưởng tới sức khoẻ sinh sản sau này.
Lời khuyên: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ để chọn phương pháp tránh thai phù hợp đồng thời hạn chế dùng thuốc tránh thai khẩn cấp để bảo vệ sức khỏe hệ nội tiết.
Môi trường sống ô nhiễm, độc hại
Phụ nữ dễ nhạy cảm trước các tác nhân từ môi trường và đây cũng là nguyên nhân tiềm ẩn gây suy giảm nội tiết tố:
- Tiếp xúc với hóa chất độc hại: Mỹ phẩm kém chất lượng, thuốc trừ sâu, nhựa chứa thành phần BPA (Bisphenol A) có thể gây rối loạn hoạt động của tuyến yên và buồng trứng, khiến nồng độ nội tiết tố dao động thất thường.
- Ô nhiễm không khí, kim loại nặng: Khi cơ thể phải chống chọi trước sự tấn công của các gốc tự do do môi trường ô nhiễm, quá trình sản xuất hormon cũng bị ảnh hưởng, dễ dẫn đến tình trạng rối loạn kinh nguyệt, lão hóa sớm hoặc suy giảm sức khoẻ sinh sản.
Giải pháp: Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại, lựa chọn mỹ phẩm hữu cơ an toàn, sử dụng bình nước thủy tinh thay vì bình nhựa và tăng cường bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa để bảo vệ sức khỏe nội tiết tố.
Dùng mỹ phẩm và thực phẩm chức năng sai cách
Thói quen làm đẹp không đúng cách cũng có thể là căn nguyên gây rối loạn nội tiết tố, đặc biệt là khi nữ giới sử dụng các sản phẩm chứa thành phần ảnh hưởng đến nồng độ hormon.
- Mỹ phẩm chứa nội tiết tố tổng hợp: Một số sản phẩm làm trắng da hay chống lão hóa chứa hoạt chất phytoestrogen hay các chất kích thích quá trình sản xuất hormon Estrogen. Dùng quá liều có thể khiến nồng độ Estrogen tăng cao bất thường, gây mất cân bằng hormon.
- Thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc: Nhiều sản phẩm được quảng cáo với tác dụng tăng cường sức khoẻ sinh lý nữ nhưng không được kiểm định chất lượng, có thể gây rối loạn nội tiết nếu không sử dụng đúng cách hay dùng quá liều.
Lời khuyên: Chọn sản phẩm từ các thương hiệu uy tín, tham khảo ý kiến từ bác sĩ trước khi sử dụng và kiểm tra thành phần để đảm bảo an toàn.
Yếu tố tâm lý
Tâm lý và nội tiết tố có mối liên hệ mật thiết. Khi nữ giới gặp căng thẳng trong thời gian dài, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách thay đổi nồng độ hormon:
- Stress gây suy giảm hormon Progesterone: Tuyến thượng thận phải tăng cường quá trình sản xuất hormon chống stress cortisol, làm giảm sản xuất hormon Progesterone, khiến Estrogen chiếm ưu thế.
- Mất cân bằng trục hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng: Khi căng thẳng quá mức, hệ thống trục hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng bị rối loạn, dẫn đến tình trạng rối loạn kinh nguyệt, mất ngủ, trầm cảm và ảnh hưởng tới sức khoẻ sinh sản.
Giải pháp: Duy trì lối sống khoa học lành mạnh, tích cực tập luyện thể dục, bài tập thiền hay yoga để giảm stress và ổn định nội tiết tố tự nhiên.
Chế độ dinh dưỡng
Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng giúp duy trì trạng thái cân bằng nội tiết tố. Một số thói quen ăn uống không khoa học lành mạnh có thể gây mất cân bằng nội tiết như:
- Ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, đồ ngọt, dầu mỡ: Làm tăng nồng độ hormon Estrogen và giảm độ nhạy insulin, gây ra một số vấn đề như buồng trứng đa nang hay rối loạn kinh nguyệt.
- Ăn kiêng quá mức hoặc thiếu chất: Thiếu dinh dưỡng gây suy giảm chức năng buồng trứng, giảm quá trình sản xuất hormon Estrogen, gây mất kinh hoặc mãn kinh sớm.
Giải pháp: Xây dựng chế độ ăn uống khoa học lành mạnh, cân bằng các dưỡng chất với rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, hạt lanh) và các loại hạt giúp kích thích quá trình sản xuất hormon tự nhiên.
Ảnh hưởng của thai kỳ và sinh sản
Quá trình mang thai và sinh con là lúc nồng độ hormon thay đổi mạnh mẽ nhất:
- Khi mang thai: Nồng độ hormon Estrogen tăng cao giúp thai kỳ ổn định. Tuy nhiên nếu rối loạn nội tiết có thể dẫn tới nguy cơ sảy thai hay sinh non.
- Sau sinh: Nồng độ hormon Estrogen giảm mạnh nhường chỗ cho hormon Prolactin (hormone tiết sữa), gây mất kinh tạm thời, nữ giới dễ trầm cảm sau sinh.
- Sau nạo hút thai: Nội tiết tố suy giảm đột ngột, gây mất kinh trong khoảng 4-8 tuần và cần thời gian để cơ thể ổn định lại.
Hiểu rõ các nguyên nhân suy giảm nội tiết tố giúp nữ giới chủ động hơn trong quá trình phòng ngừa và cải thiện sức khỏe sinh lý. Hãy lắng nghe cơ thể và tìm đến chuyên gia khi cần để luôn duy trì trạng thái cân bằng nội tiết!
